Upadłość konsumencka, a właściwie postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, to stosunkowo nowa instytucja prawa upadłościowego, która stanowi rozwiązanie dla osób, które z różnych przyczyn popadły w kłopoty finansowe i nie mają realnych możliwości spłaty swoich zobowiązań. W istniejącym stanie prawnym upadłość konsumencka ma charakter głównie oddłużeniowy, tj. zmierzający do uwolnienia danej osoby od zadłużenia, którego i tak nie jest w stanie spłacić. Jest to wręcz zasadniczy cel tego postępowania, skoro w pewnych sytuacjach postępowanie może być prowadzone nawet pomimo braku majątku, a więc przy braku możliwości jakiegokolwiek zaspokojenia wierzycieli. Umorzenie zobowiązań staje się w takiej sytuacji jedynym uzasadnieniem dla takiego postępowania.

Postępowanie to mimo wyraźnie restrukturyzacyjnego charakteru, umiejscowione zostało w prawie upadłościowym, gdyż co również istotne jest również sposobem windykacji generalnej przez wierzycieli od nie­wy­pła­cal­ne­go kon­su­men­ta. Cho­dzi o to, aby do­pro­wa­dzić do sprawiedliwego za­spo­ko­je­nia rosz­czeń wie­rzy­cie­li kon­su­menta w ramach jednego postępowania, za­miast in­dy­wi­du­al­nych po­stę­po­wań są­do­wych i eg­ze­ku­cyj­nych które same w sobie są kosztowne, czasochłonne i de facto „zjadają” majątek dłużnika. W po­stę­po­wa­niu upa­dło­ścio­wym zwanym potocznie upadłością konsumencką do­cho­dzi bo­wiem do li­kwi­da­cji ca­łe­go lub czę­ści ma­jąt­ku kon­su­menta poprzez jego sprzedaż. Środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży przeznaczone są na za­spo­ko­je­nie  wie­rzy­cie­li, któ­rzy w okre­ślo­nym cza­sie zgło­si­li swoją wierzytelność do sę­dzie­go­-ko­mi­sa­rza.

Kiedy można skorzystać z możliwości oddłużenia?

Jak już wyżej zostało wskazane, umo­rze­nie ca­ło­ści lub czę­ści dłu­gów kon­su­men­ta, któ­rych nie jest i nie bę­dzie w stagne s­pła­cić jest zasadniczym celem postępowania w zakresie upadłości konsumenckiej i pro­wa­dzi do umo­rze­nia zo­bo­wią­zań, któ­re po­wsta­ły przed dniem ogło­sze­nia upa­dło­ści i nie zo­sta­ły zapłacone w po­stę­po­wa­niu upa­dło­ściowym, czy też w wyniku realizacji planu spłaty (wyjątkowo możliwe jest to nawet bez plan spłaty). Tak daleko idące konsekwencje nie mogły zostać ustanowione bez żadnych warunków ponieważ mogłyby być nadużywane przez konsumentów.

W konsekwencji ustawodawca wprowadził zasadę, że oddala się wniosek o ogłoszenie upadłości,  jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Podobnie jeżeli w okresie dziesięciu lat od złożenia wniosku po­dej­mo­wał dzia­ła­nia na szko­dę swo­ich wie­rzy­cie­li, w to­ku po­stę­po­wa­nia ukry­wał ma­ją­tek lub nie wy­ko­ny­wał in­nych obo­wiąz­ków nie skorzysta z prawa do oddłużenia.

Kiedy następuje oddłużenie?

Jeżeli nie ma negatywnych przesłanek, sąd ogłosi upadłość konsumencką. Zasadniczym pytaniem jakie się pojawia jest kwestia w którym momencie nastąpi oddłużenie dłużnika. Wszystko zależy od stanu majątkowego dłużnika i możliwości realizacji planu spłaty. Jeżeli dłużnik posiada majątek, albo nawet nie posiada majątku, ale jest w stanie realizować plan spłaty, sąd wyznaczy syndyka, który sporządzi listę wierzytelności. Po jej zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza, syndyk zlikwiduje majątek konsumenta i wykona plan podziału. Następnie sąd ustali plan spłaty, który będzie realizowany już przez samego dłużnika. Po wykonaniu planu spłaty nastąpi oddłużenie konsumenta.

W sytuacji, gdy dłużnik nie posiada majątku, ani nie jest w stanie wykonać planu spłaty, po sporządzeniu listy wierzytelności przez syndyka i jej zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza sąd oddłuży konsumenta.

Podsumowanie

Upadłość konsumencka to instytucja, która pozwoli dłużnikom, którzy z nie swojej winy popadli w kłopoty finansowe i nie są w stanie spłacać swoich zobowiązań. Celem postępowania jest całkowite lub częściowe oddłużenie danego konsumenta. W toku postępowania dochodzi do likwidacji majątku danej osoby i przeznaczenia go na spłatę wierzycieli. Jeżeli dłużnik nie posiada majątku, możliwe jest prowadzenie postępowania wyłącznie w celu oddłużenia.