W toku prowadzonej działalności gospodarczej mogą nastąpić różnorodne okoliczności utrudniające, czy wręcz uniemożliwiające normalną działalność przedsiębiorcy. Oczywiście w tej grupie mieszczą wszelakie problemy finansowe, jednak nie raz wynikają one także w przyczyn stricte prawnych, związanych z problemów z reprezentacją. Bez względu na to, czy przedsiębiorca prowadzi swój biznes jako osoba fizyczna, czy prawna może utracić – z różnych przyczyn – zdolność do czynności prawnych, co przekłada się na niemożność uczestnictwa w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Co zrobić w takiej sytuacji?

Przesłanki ustanowienia kuratora

Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym jeżeli po złożeniu wniosku restrukturyzacyjnego dłużnik utracił zdolność procesową i nie działa za niego przedstawiciel ustawowy sędzia-komisarz, a przed dniem otwarcia postępowania sąd, ustanawia kuratora. Możliwość ustanowienia kuratora została powiązana z utratą przez dłużnika zdolności procesowej, którą – mówiąc w pewnym uproszczeniu – można utożsamić ze zdolnością do czynności prawnych.

Posiada ją każda nieubezwłasnowolniona osoba fizyczna po ukończeniu 18. roku życia, a także osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadające osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną. Stąd analogiczną procedurę stosuje się w przypadku, gdy w składzie organów dłużnika będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, zachodzą braki uniemożliwiające ich działanie.

Oczywiście w tego typu przypadkach można także ustanowić kuratora na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Jeżeli do tego doszło w postępowaniu restrukturyzacyjnym sąd potwierdza ustanowienie kuratora na potrzeby tego postępowania. Poza tym ustanowienie kuratora nie jest przeszkodą do usunięcia, na podstawie zasad ogólnych, braku zdolności procesowej albo braków w składzie organów uniemożliwiających ich działanie. Po ich uzupełnieniu ustanowienie kuratora według przepisów niniejszego działu traci moc.

Wszystkie te zasady stosuje się jedynie w przypadku, gdy braki w reprezentacji danego podmiotu nastąpiły dopiero po złożeniu wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, a więc są to tzw. braki następcze. W przypadku, gdy problemy te wystąpiły przed złożeniem wniosku sąd powinien zastosować odpowiednie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego i ustanowić kuratora na ich podstawie. Ponadto warto pamiętać, że kurator ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków.

Koszty działania kuratora ponosi dłużnik

Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym kuratorowi przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz zwrotu wydatków. Jeżeli został on ustanowiony na podstawie właśnie tej ustawy – a więc po złożeniu wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego – jego wynagrodzenie ustala sędzia-komisarz. W odmiennym przypadku zależy ono od decyzji sądu.

Oczywiście organy te nie mogą postępować dowolnie w tej kwestii, wysokość kuratora ustala się na podstawie przepisów regulujących problematykę kosztów sądowych w sprawach cywilnych. Jeżeli kurator musi rozliczyć podatek VAT jego wynagrodzenie podnosi się o jego wartość. Na postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia oraz zwrotu wydatków przysługuje zażalenie. Zażalenie przysługuje również kuratorowi.

Prawo restrukturyzacyjne stanowi, że koszty działania kuratora obciążają dłużnika. Jeżeli nie ureguluje on ich z własnej woli kurator może wystosować stosowne wezwanie w tym zakresie. W przypadku, gdy czynność ta nie odniesie pożądanego skutku kurator ma prawo złożyć do sędziego-komisarza wniosek o wypłatę kosztów ze Skarbu Państwa. Jeżeli do tego dojdzie w stosunku do dłużnika wszczyna się egzekucję na zasadach przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego dla ściągania należności sądowych. Stąd też dłużnik uchylający się od obowiązku pokrycia kosztów działalności kuratora musi liczyć się z tym, że i tak zostaną one od niego wyegzekwowane. Oczywiście taka sytuacji tylko pogarsza, i tak przeważnie nienajlepszą, sytuację majątkową dłużnika.